Πεντέλη: Ένας Θησαυρός της επιστήμης στο Αστεροσκοπείο

«Το 1994 καλέσαμε τα τηλεοπτικά συνεργεία να ανέβουν στην Πεντέλη για να δούμε την πρόσκρουση ενός κομήτη στην επιφάνεια του Δία. Επιασε ένας δυνατός άνεμος εκείνη την νύχτα και δεν είχαμε εικόνα. Φύγαμε άπραγοι και απογοητευμένοι». Την επόμενη βραδιά, ο αστρονόμος κ. Νίκος Ματσόπουλος πήγε με το λυκόφως στον θόλο και άνοιξε το τηλεσκόπιο, όπως έκανε κάθε βράδυ. «Εστρεψα το κάτοπτρο στον Δία και είδα στην οθόνη κάτι σαν αράχνες. Νόμιζα πως λερώθηκε ο φακός και βάλθηκα να τον καθαρίσω. Αργότερα κατάλαβα ότι έβλεπα το αποτέλεσμα μιας τρομερής σύγκρουσης και τις επιπτώσεις της στην επιφάνεια ενός πλανήτη»!

Ο κ. Ματσόπουλος, υπεύθυνος του ιστορικού τηλεσκοπίου της Πεντέλης για 40 χρόνια, θυμάται «μερικές από τις πιο ωραίες στιγμές της ζωής του», όπως λέει. Αφορμή για τη συζήτηση με την «Κ» είναι η ταινία που γύρισε με τον γιο του, παραγωγό και σκηνοθέτη Φάνη Ματσόπουλο για το ιστορικό τηλεσκόπιο Newall, η οποία θα παρουσιαστεί σε κοινή εκδήλωση του Ευγενιδείου Πλανηταρίου και του Αστεροσκοπείου Αθηνών, την 21η του μηνός, ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου. Στην κορυφή του λόφου Κουφού, σε υψόμετρο 500 μέτρων βρίσκεται ένας θησαυρός της επιστήμης και της Ιστορίας, το διοπτρικό τηλεσκόπιο Newall, διαμέτρου 62,5 εκατοστών, που κατασκευάστηκε στην Αγγλία το 1869. Ο Robert Stirling Newall (1812-1889) ήταν ένας Βρετανός επιχειρηματίας και ερασιτέχνης αστρονόμος, ο οποίος ανέθεσε το 1862 στον βρετανικό οίκο κατασκευής ισημερινών τηλεσκοπίων Tomas Cooke & Sons, την κατασκευή του μεγαλύτερου τηλεσκοπίου στον κόσμο, την εποχή εκείνη. Επτά χρόνια αργότερα τοποθετούνταν στον προσωπικό του πύργο στην Ιρλανδία. Ομως ο Newall δεν το αξιοποίησε λόγω φόρτου εργασίας. Το 1891 το τηλεσκόπιο μεταφέρθηκε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge με πρωτοβουλία του γιου του, όπου έμεινε ώς το 1955, έχοντας πέσει ξανά σε αχρηστία. Το Cambridge αποφάσισε να δωρίσει το τηλεσκόπιο στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.

Τα έξοδα μεταφοράς του καλύφθηκαν από Ελληνες ομογενείς και η κυβέρνηση χρηματοδότησε την κατασκευή του θόλου, διαμέτρου 14 μέτρων στην Πεντέλη. Το 1959 το τηλεσκόπιο αναβαθμίστηκε και λειτούργησε ξανά. Ο νεαρός αστρονόμος, κ. Νίκος Ματσόπουλος ανέλαβε τη λειτουργία του το 1973. «Ηταν πολύ μικρή η αστρονομική κοινότητα. Το Αστεροσκοπείο αριθμούσε 43 άτομα» θυμάται σήμερα. Στα ελληνικά πανεπιστήμια μετριούνταν στα δάχτυλα των χεριών οι αστροφυσικοί και αστρονόμοι που έβγαζαν πρόγραμμα παρατηρήσεων. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 άρχισαν να αναζητούν αλλού μέσα παρατήρησης. Στα 16 χρόνια της επιστημονικής του λειτουργίας, ωστόσο, το Newall έδωσε στοιχεία για τη σύνταξη 54 επιστημονικών εργασιών και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επέκταση του Αστεροσκοπείου Αθηνών, στον επιστημονικό φορέα που είναι σήμερα.

Το 1995 ο κ. Ματσόπουλος είχε την ιδέα να διοργανώσει παρατηρήσεις για το ευρύ κοινό. Περισσότεροι από 200.000 επισκέπτες και 6.000 σχολεία έχουν έρθει σε επαφή με την Αστρονομία, έκτοτε, χάρη στο Newall. Στην πλανητηριακή ταινία, της οποίας το σενάριο υπογράφει o κ. Ματσόπουλος και την πρωτότυπη μουσική ο κ. Κων. Πολυζώης, γίνεται μνεία στην ιστορία του τηλεσκοπίου. Ομως, όπως λέει ο ίδιος ο αστρονόμος, είναι πολλά αυτά που δεν χωράνε σε μια ταινία. «Μια φορά ήρθαν μοναχοί από το Αγιον Ορος. Ηταν τόσο ενθουσιασμένοι που ξεκίνησαν να ψέλνουν όλοι μαζί: Οι ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα».

 

Πηγή: Kathimerini.gr