«Το Τσεκούρι» του Κώστα Γαβρά στο Cine Δράση
«Το Τσεκούρι» του Κώστα Γαβρά στο Cine Δράση αυτήν την Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου στις 20:15 στο ΤΥΠΕΤ.
«Το τσεκούρι» είναι ένα συγκλονιστικό δείγμα ποιοτικού πολιτικού κινηματογράφου, ένα επίκαιρο σχόλιο για την εργασιακή και κοινωνική αλλοτρίωση του ατόμου μέσα στις συνθήκες μιας ανελέητης, άκρως ανταγωνιστικής και χωρίς νόμους ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας. Ένα θρίλερ, με στοιχεία μαύρης σατιρικής κωμωδίας στο οποίο η ανεργία είναι το κεντρικό θέμα, αλλά συνδυάζεται αριστοτεχνικά με την αγριότητα του καπιταλιστικού τοπίου, την ηθική κατάρρευση των δυτικών ανταγωνιστικών κοινωνιών, την απομάκρυνση και απομόνωση των ανθρώπων. Μια σαφής καταγγελία για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που σπρώχνουν τους εργαζόμενους στα άκρα, την τρέλα, τον αλληλοσπαραγμό και την αυτοκαταστροφή.
Κεντρικός ήρωας του φιλμ είναι ο Μπρουνό ένας ορθολογιστής, σοβαρός, συνηθισμένος άνθρωπος. Σαραντάρης, οικογενειάρχης, καλός σύζυγος και πατέρας δύο παιδιών. Εργάζεται δεκαπέντε χρόνια, χημικός σε μεγάλη χαρτοβιομηχανία, αλλά παρά την άψογη συνεργασία απολύεται ως πλεονάζον εργατικό δυναμικό. Η λογική «το κέρδος πάνω από τον άνθρωπο» του αφαιρεί ως δια μαγείας και αστραπιαία όλες τις ανέσεις με τις οποίες για ένα διάστημα τον είχε ανταμείψει. Αν και η ανακοίνωση της απόλυσης συνοδεύεται με την εκτίμηση ότι τα πολλά προσόντα θα του εξασφαλίσουν σύντομα δουλειά και παρά την αισιοδοξία του ίδιου, τα χρόνια περνούν και η εξασφάλιση μιας καινούριας θέσης στην αγορά εργασίας αποδεικνύεται μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Σταδιακά η ζωή του ανατρέπεται πλήρως. Χάνει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του, αισθάνεται να αναιρείται συνολικά, δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τα καταναλωτικά και στεγαστικά του δάνεια, δεν έχει πια τον σεβασμό των φίλων του, η αγαπημένη του γυναίκα απομακρύνεται και τα σχέδια για μια καλύτερη μόρφωση των παιδιών ναυαγούν ανεπιστρεπτί.
Μέσα στο τέλμα και τον πανικό, συλλαμβάνει και βάζει σε εφαρμογή ένα σατανικό σχέδιο που θα του εξασφαλίσει όχι κάποια, αλλά τη συγκεκριμένη πολυπόθητη δουλειά, που θα του αποφέρει συγκεκριμένα έσοδα, αυτά με τα οποία θα διατηρήσει το επίπεδο διαβίωσης που έχει ήδη κατακτήσει. Βρίσκει μια θέση ιδανική. Αλλά είναι κατειλημμένη. Θα πρέπει να εξοντώσει αυτόν που την κατέχει. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Θα πρέπει στη συνέχεια να εξολοθρεύσει και τους πιθανούς ανταγωνιστές του, ανθρώπους με ίδια ή περισσότερα προσόντα από τα δικά του, που θα διεκδικήσουν στο σύμπαν της παγκοσμιοποιημένης εργασίας την ίδια θέση. Μόνον τότε θα να είναι σίγουρη η πρόσληψη του. Βρίσκει τρόπο και συγκεντρώνει τα βιογραφικά πέντε «υποψηφίων». Αυτοί είναι ο εχθρός του. Ο θάνατός τους, η ζωή του, ή όπως λέει ο ίδιος “Δεν είναι απλώς εχθρός μου, είναι κάτι χειρότερο: ανταγωνιστής μου!”. Για να γίνει πάλι «άνθρωπος» πρέπει πρώτα να γίνει δολοφόνος. Και γίνεται. Ξεσκονίζει και οπλίζει το αντιστασιακό όπλο του πατέρα του και αδέξιος αρχικά, πιο σίγουρος και αποτελεσματικός στη συνέχεια, υλοποιεί το σχέδιό δολοφονίας των αντιπάλων του με απίστευτη ευκολία και μεταμορφώνεται από ήσυχος οικογενειάρχης σε κατά εξακολούθηση δολοφόνο.
Ο ήρωας της ταινίας δεν είναι ο συνηθισμένος παρανοϊκός δολοφόνος των ταινιών τρόμου, αλλά ένας καθημερινός άνθρωπος. Ένας φυσιολογικός, απελπισμένος άντρας που προσπαθεί, μέσα σε αντίξοες συνθήκες να ζήσει την οικογένειά του. Οι βάρβαρες συνθήκες στην αγορά εργασίας τον οδηγούν στο έγκλημα, την ίδια στιγμή που αυτοί που έχουν ως καθήκον να προστατεύουν την κοινωνία, διαπράττουν μεγαλύτερης κλίμακας και πιο φριχτά εγκλήματα. Στην συνέχεια της ταινίας ο θεατής έχει την ευκαιρία να διαπιστώσει ότι όλη αυτή η εκτροπή στην βία είναι αδιέξοδη και δεν καθιστά τον ήρωα μας αντίπαλο του παρανοϊκού καπιταλιστικού ανταγωνισμού. Δεν αποδυναμώνει, αντίθετα γίνεται μικρογραφία του, υποτάσσεται στο σύστημα του κέρδους, το υπηρετεί και το ισχυροποιεί.
Διόλου τυχαία το «Τσεκούρι» είναι σκηνοθετημένο από τον Κώστα Γαβρά, έναν από τους λίγους πολιτικούς σκηνοθέτες της εποχής μας, που γνωρίζει πολύ καλά την ανθρώπινη φύση. Εδώ βρίσκεται σε μεγάλα κέφια, σκηνοθετεί με πρωτοτυπία και φρεσκάδα πρωτόγνωρη για την ηλικία του, ισορροπώντας επιδέξια ανάμεσα στο βιτριολικό χιούμορ και το θρίλερ. Η κινηματογράφηση του, μέσα από τα γνώριμα στους θεατές στοιχεία, που διηγείται, τις οικείες και προσιτές καταστάσεις που πραγματεύεται διεγείρει την εσωτερική αγωνία τους, διαταράσσει τον εφησυχασμό τους, κάνοντας τους να αισθάνονται ότι κινδυνεύουν και οι ίδιοι να βρεθούν στη θέση του ήρωα. Ανησυχούν μήπως βρεθούν στην θέση του απολυμένου, αλλά πολύ περισσότερο προβληματίζονται για τον τρόπο αντίδρασης τους σε μια αντίστοιχη περίπτωση. Γιατί αν το αδιέξοδο της ανεργίας μετέτρεψε τον Μπρουνό, έναν χαρακτήρα σαν εμάς, σε ανθρωποφάγο τέρας γιατί εμείς να αντιδράσουμε διαφορετικά στην πιθανή περίπτωση που και η δική μας ζωή ανατραπεί από ανεξέλεγκτους παράγοντες; Αυτή η ταύτιση πολλαπλασιάζει την δυναμική της ταινίας και ο θεατής καθηλώνεται, δικαιολογεί τον ήρωα και εύχεται να μην καταφέρουν να τον συλλάβουν.
Το σενάριο βασίστηκε στο ομώνυμο θρίλερ Donald E. Westlake από το οποίο ο Γαβράς αφαίρεσε φρίκη και προσέθεσε χιούμορ και σαρκασμό. Η άψογη φωτογραφία καταγράφει με λεπτομέρεια την απρόσωπη πόλη στην οποία κινείται ο ήρωας, αντιπαραθέτει την εικόνα μιας επιφανειακής ευημερίας σε αυτή της ανεργίας και της εξαθλίωσης. Το αριστοτεχνικό μοντάζ εξασφαλίζει γρήγορη εναλλαγή αγωνίας, σάτιρας και κοινωνικών σχολίων. Ο Jose Garcia αποδίδει χαρισματικά την μεγάλη γκάμα συναισθημάτων που απαιτεί ο ρόλος του Μπρουνό. Δίπλα του η Karin Viard (η κωφάλαλη μητέρα στην «Οικογένεια Μπελιέ») αποτελεί το ιδανικό συμπλήρωμα.
Γαλλία 2005. Διάρκεια: 122′. Σκηνοθεσία: Costas Gavras. Σενάριο: Donald E. Westlake (μυθιστόρημα), Costas Gavras, Jean Claude Grumberg. Πρωταγωνιστούν: Jose Garsia, KarinViard, George Monfils, Ulrich Tukur, Yolande Moreau.
Οι χειμερινές κινηματογραφικές προβολές του Cine-Δράση πραγματοποιούνται Τετάρτη, 8.15 το βράδυ στην αίθουσα “Ν. Εγγονόπουλος” του πάρκου “Μ. Θεοδωράκης” (ΤΥΠΕΤ), Π. Μπακογιάννη 38-42, Βριλήσσια.
