Τοπικοί Ηγέτες
Tου Δημήτρη Σ. Παπαγγελόπουλου*
Οι πρόσφατες τραγωδίες στην Αττική ανέδειξαν μεταξύ άλλων την καθοριστική σημασία των αιρετών της Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Μάλιστα υπήρξαν φωνές που ζητούσαν να αφαιρεθούν αυτές οι αρμοδιότητες και να επιστρέψουν στο κράτος, όπως συνέβαινε στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης.
Οι Δήμαρχοι της περιόδου 1974-1998 προερχόμενοι κυρίως από την Αριστερά, είχαν περιορισμένες αρμοδιότητες. Ακολουθούσαν το πρότυπο του «Δημάρχου- Αγωνιστή», που εκλεγόταν στον δεύτερο γύρο με την υποστήριξη των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ και της Αριστεράς και διεκδικούσε από τους κυβερνητικούς βουλευτές και την Κυβέρνηση την υλοποίηση έργων στον Δήμο του.
Μετά τον «Καποδίστρια», οι Δήμοι μεγάλωσαν σε έκταση, πληθυσμό και αρμοδιότητες, ενώ η επιρροή της Αριστεράς στην Αυτοδιοίκηση σταδιακά περιορίστηκε. Οι Δήμαρχοι εκείνης της περιόδου προέρχονταν από τα δύο μεγάλα κόμματα εκείνης της εποχής, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Πολλές φορές ήταν δύσκολο να διακρίνει κανείς την κομματική προέλευση τους, καθώς η επιλογή τους γινόταν με κριτήριο να απευθύνονται στο εκλογικό κοινό και των δύο κομμάτων, καθώς και στο κοινό του ΚΚΕ, το οποίο έκρινε το αποτέλεσμα στο β’ γύρο. Το ίδιο ίσχυσε και για τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, τις παλιές Νομαρχίες που από το 1994 είχαν αιρετή ηγεσία. Από τον «Δήμαρχο – Αγωνιστή» περάσαμε στο πρότυπο του «Επικοινωνιακού Δημάρχου».
Στην περίπτωση του πρώτου βαθμού αυτοδιοίκησης όμως, οι αυξημένες αρμοδιότητες και οι προσδοκίες των πολιτών είχαν και παρενέργειες. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών το 2011 από τους 325 Δήμους της χώρας, οι 24 Δήμοι εμφάνιζαν έως και 150% συνολικό χρέος σε σχέση με τα τακτικά τους έσοδα, ενώ άλλοι 34 Δήμοι εμφάνιζαν χρέη έως και 120% επί των τακτικών τους εσόδων.
Ο «Καλλικράτης» μέσω συνενώσεων δημιούργησε ακόμη μεγαλύτερους και λιγότερους Δήμους, ενώ πρόσθεσε ακόμη περισσότερες αρμοδιότητες, τη στιγμή που τα οικονομικά τους μπήκαν σε αυστηρό έλεγχο, ειδικά, στις δημοτικές επιχειρήσεις. Επίσης, δημιούργησε την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση με επικεφαλής 13 αιρετούς Περιφερειάρχες.
Τον Μάιο του 219 οι εκλογείς θα κληθούν στις κάλπες των Τοπικών Εκλογών. Αυτή τη φορά καλούνται να ψηφίσουν με δύο νέα δεδομένα. Το πρώτο είναι ο «Κλεισθένης» που καθιερώνει την απλή αναλογική και το δεύτερο η κυβερνητική πρόταση του Κυριάκου Μητσοτάκη για την εκχώρηση του ΕΝΦΙΑ στους Δήμους.
Οι Δήμαρχοι που θα εκλεγούν θα χρειαστεί να διοικήσουν στις περισσότερες περιπτώσεις χωρίς πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο και μετά τις βουλευτικές εκλογές να διαχειριστούν μια νέα οικονομική πραγματικότητα. Για να επιτύχουν, θα χρειαστεί να επιδείξουν τόσο πολιτικές ικανότητες για να δημιουργήσουν τις απαιτούμενες συμμαχίες σε επίπεδο Δημοτικού Συμβουλίου, όσο και διαχειριστικές ικανότητες για να προετοιμάσουν τη νέα εποχή των Δήμων. Η απλή αναλογική αποτελεί πρόκληση και για τους Περιφερειάρχες, όπως και οι αυξημένες προσδοκίες που έχουν δημιουργηθεί μετά από δύο θητείες που έχει διανύσει ο θεσμός. Οι πολίτες έμαθαν, συχνά με επίπονο τρόπο τη σημασία που έχει η αυτοδιοίκηση για τη ζωή τους.
Οι επικοινωνιακοί αυτοδιοικητικοί, που κυριάρχησαν την προηγούμενη περίοδο, μεταξύ των οποίων κάποιοι δημιουργοί success stories, θα χρειαστεί τα επόμενα χρόνια να δώσουν τη θέση τους σε πραγματικούς τοπικούς ηγέτες, όχι μόνο σε επίπεδο επικεφαλής, αλλά και σε επίπεδο μελών των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων. Γι’ αυτό η επιλογή υποψηφίων που διαθέτουν πολιτική εμπειρία, αλλά και διοικητικές ικανότητες (managerial skills) θα καθορίσει την επιτυχία της πορείας της αποκέντρωσης σε μια μεταβατική περίοδο, όπως είναι η θητεία 2019-2022. Άλλωστε οι άνθρωποι είναι η κινητήριος δύναμη των θεσμών και οι ηγέτες είναι εκείνοι που δημιουργούν δυσπιστία ή εμπιστοσύνη στους πολίτες.
*Ο Δημήτρης Σ. Παπαγγελόπουλος είναι Σύμβουλος Στρατηγικής και Επικοινωνίας και είναι μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΝΔ