Η κλιματική κρίση και το παράδειγμα της Σεβίλης

Mπορούν τα Βριλήσσια να αποτελέσουν μια όαση μέσα στο Λεκανοπέδιο της Αττικής; Μπορούν να γίνουν μια πόλη με αισθητά χαμηλότερη θερμοκρασία σε σχέση με την Αθήνα; Η απάντηση βρίσκεται στο παράδειγμα της Σεβίλης.

Οι καύσωνες δημιουργούν πολλά προβλήματα στους ζωντανούς οργανισμούς και ιδιαίτερα στους ανθρώπους. Σύμφωνα με την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία ο καύσωνας του Ιουλίου του 1987 στην Αθήνα, συσχετίστηκε από 3000 περίπου θανάτους, δηλαδή σε 97% αύξηση της ημερήσιας θνητότητας. Τα σύνδρομα υπερθερμίας μπορεί να παρατηρηθούν και σε σχετικά χαμηλότερες θερμοκρασίες περιβάλλοντος (>32 ^oC) με υψηλή σχετική υγρασία (>60%) κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα, σε αλκοολικούς ή άτομα που λαμβάνουν αντιψυχωσικά ή διουρητικά φάρμακα.

Φέτος ο ομότιμος καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας και ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός μας ενημερώνει ότι όσο θα περνούν τα χρόνια, οι ημέρες με υψηλές θερμοκρασίες θα είναι πιο πολλές. Με τον τρόπο αυτό κρούει τον κώδωνα και για επερχόμενους καύσωνες διαρκείας.

Με τη δήλωση αυτή ότι το 2023 είναι το έτος που θα το θυμόμαστε γιατί μια ολόκληρη –κλιματική- ζώνη υποφέρει, ο ακαδημαϊκός κ. Ζερεφός εξήγησε ότι η αλλαγή του κλίματος που παρατηρήθηκε φέτος, είχε αντίκτυπο σε αυτό που βιώσαμε τον Ιούλιο. Η κλιματική κρίση είναι εδώ. Το 2023 θα πρέπει να το θυμόμαστε, όπως θυμόμαστε το 2021, το 2019 και το 2012 ανέφερε ο κ. Ζερεφός. Μιλώντας για την αλλαγή που έχει σημειωθεί στο περιβάλλον τα τελευταία χρόνια ο διακεκριμένος επιστήμονας τόνισε ότι ο χάρτης επικινδυνότητας με βαθμό 5, πλέον είναι πιο συχνός από ότι ήταν παλιά.

Μιλώντας για τα ακραία καιρικά φαινόμενα που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια με αποκορύφωμα τους παρατεταμένους καύσωνες, τις μεγαπυρκαγιές και τους πυροστρόβιλους, σχολίασε ότι «η κλιματική κρίση δημιουργεί μια πλήρη αποσταθεροποίηση του κλίματος παγκοσμίως. Οι δασικές πυρκαγιές φτάνουν πια σε 1 Km υψόμετρο, όπως σημειώθηκε στην Πελοπόννησο το 2007». Γι’ αυτό και όπως είπε, «η κλιματική κρίση μας οδηγεί σε εξανάγκης αναθεώρηση όλων των στρατηγικών».

Υπάρχει όμως μια πόλη στην Ευρώπη, όπου αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση.

Η Σεβίλη, μια από τις πιο καυτές πόλεις της Ευρώπης κατέφυγε σε μια παλιά τεχνική για να αποκτήσει δροσιά, δανειζόμενη τεχνογνωσία από την εποχή των Περσών.

Οι δρόμοι της Σεβίλης ήταν τόσο ζεστοί τον Ιούλιο που ήταν σχεδόν αδύνατο να περπατήσεις σε εξωτερικούς χώρους. Το ίδιο και οι δρόμοι των Βριλησσίων όπως το βιώσαμε φέτος τον Ιούλιο.

Οι θερμοκρασίες πλησίαζαν τους 45 ^οC, οι Ισπανοί προσπαθούσαν να βρουν καταφύγιο σε κλιματιζόμενα σπίτια και γραφεία. Ωστόσο, λιγότερο από 3 Km από το κέντρο της Σεβίλης, ένα δροσερό αεράκι φυσάει κάτω από μια γιγάντια λευκή στέγη.

Η συγκεκριμένη δομή είναι μέρος του CartujaQanat, ενός αρχιτεκτονικού πειράματος για λύσεις ψύξης που δεν βασίζονται στην καύση ορυκτών καυσίμων που θερμαίνουν τον πλανήτη.

Ο εν λόγω χώρος, περίπου στο μέγεθος όσο δύο γήπεδα ποδοσφαίρου, περιλαμβάνει δύο αμφιθέατρα, χώρους πρασίνου, έναν χώρο περιπάτου και έναν σκιερό χώρο με πάγκους. Όμως ο πρωταγωνιστής της παραμένει καλά κρυμμένος, είναι το qanat, ένα δίκτυο υπόγειων σωλήνων και αγωγών εμπνευσμένο από κανάλια της εποχής των Περσών. Το δίκτυο αυτό των τεχνητών καναλιών μπορεί να μειώσει τις θερμοκρασίες περιβάλλοντος έως και δέκα (10) βαθμούς Κελσίου χρησιμοποιώντας μόνο αέρα, νερό και ηλιακή ενέργεια.

Βασίζεται σε αρχαίες σήραγγες που σκάβονταν για να φέρουν νερό σε γεωργικά χωράφια, που για πρώτη φορά καταγράφηκαν εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το σημερινό Ιράν. Οι Πέρσες συνειδητοποίησαν πριν από 1.000 χρόνια ότι το τρεχούμενο νερό δρόσιζε επίσης τον αέρα στα κανάλια, έτσι έφτιαξαν κατακόρυφους άξονες για να φέρουν αυτόν τον αέρα στην επιφάνεια.

Η Σεβίλη είναι μεταξύ των πόλεων που επλήγησαν περισσότερο από το κύμα καύσωνα που σάρωσε την Ευρώπη τον Ιούλιο φέτος, δημιουργώντας φόβους για την υγεία χιλιάδων ανθρώπων. 103 άνθρωποι πέθαναν λόγω υπερβολικής ζέστης τους δώδεκα (12) προηγούμενες μήνες στην επαρχία. Το CartujaQanat σχεδιάστηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Σεβίλης, οι οποίοι πρόσθεσαν μερικές σύγχρονες πινελιές στο περσικό θαύμα της μηχανικής από το οποίο εμπνεύστηκαν αυτό το πολλά υποσχόμενο πρότζεκτ.

Τη νύχτα, το νερό τρέχει μέσα από ένα υδραγωγείο, το οποίο το μεταφέρει πάνω από ηλιακούς συλλέκτες στην οροφή και σε γιγάντιες δεξαμενές υπόγεια. Η επαφή με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες ψύχει το νερό. Όταν τη μέρα αυξάνεται η θερμοκρασία, οι ηλιακές αντλίες σπρώχνουν το ίδιο νερό μέσα από μικρούς σωλήνες μπροστά από τους ανεμιστήρες για να παράγουν κρύο αέρα.

Από την άποψη της οικονομικής πλευράς, το μεγαλύτερο μέρος του πρότζεκτ κόστισε 5 εκατομμύρια ευρώ, το οποίο χρηματοδοτήθηκε κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2022.

Για να σωθούν πραγματικά ζωές, έργα όπως το CartujaQanat πρέπει να συνοδεύονται από παραδοσιακές λύσεις όπως τη δενδροφύτευση, αναφέρουν οι Ισπανοί επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Σεβίλης.

Περίπου το ένα τρίτο από τους 6.700 πρόωρους θανάτους που αποδόθηκαν στη ζέστη το 2015, ένα μέσο ευρωπαϊκό καλοκαίρι, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν το 30% των επιφανειών των πόλεων καλύπτονταν με δέντρα, αναφέρει μια μελέτη του έγκριτου περιοδικού Lancet. Ωστόσο, μόνο στο 5% περίπου της Σεβίλης έχουν φυτευτεί δέντρα.

Οι προσπάθειες της Σεβίλης να πρωτοπορήσει σε λύσεις για τη θανατηφόρα ζέστη, όπως το CartujaQanat, έχουν κερδίσει τον διεθνή έπαινο.

Δρ Χαρίκλεια (Χαρά) Σάρδη

Βιολόγος – Νευροφυσιολόγος

Διευθύντρια 8^ου ΓΕΛ Αμαρουσίου